Sunčevo zračenje - Činjenice na koje treba obratiti pažnju

Ultravioletno (UV) zračenje predstavlja deo spektra  sunčeve svetlosti koji dopire do površine Zemlje. Zavisno od talasne dužine postoje tri vrste UV zraka- UVA, UVB i UVC. Oni se razlikuju se u svojoj biološkoj aktivnosti i obimu u kome mogu da prodru u kožu. Što je kraća talasna dužina, to je UV zračenje štetnije. Krećući se od UVA do UVC zraka njihova dužina se smanjuje, ali raste intenzitet zračenja, tako da najkraće, UVC zračenje, ima ujedno i najjači intenzitet. Međutim, UV zračenje kraće talasne dužine je manje sposobno da prodre u kožu.

Na sreću, samo UVA i UVB zraci mogu do prodru kroz atmosferski omotač, a njihov negativni efekat može biti sprečen ili znatno umanjen odgovarajućim merama zaštite.

ABC ULTRAVIOLETNOG ZRAČENJA

UVA	UVB	UVC
Predstavlja 95% UV zračenja koje dopire do površine Zemlje. Intenzitet malo varira u toku  godine i vidljivog dela dana. Može proći kroz oblake i staklo. Prodire u kožu dublje od UVB zračenja. Izaziva trenutno tamnjenje kože. Koristi se u solarijumima. Ima kumulativni efekat tokom vremena. Doprinosi oštećenju kože. Izaziva bore, prevremeno starenje i trajno tamnjenje kože (tzv. „pege od sunca“). Doprinosi nastanku raka kože. Može dovesti do oštećenja oka (uključujući i kataraktu).	Delimično ga upija ozonski umotač. Predstavlja 5% UV zračenja koje dopire do površine naše planete. Jačina varira u zavisnosti od sezone, mesta i doba dana. Može oštetiti kožu tokom cele godine, posebno na velikim nadmorskim visinama i reflektirajućim površinama (sneg, led i sl.) Ne prodire značajno kroz staklo. Pogađa površinski sloj kože. Izaziva crvenilo i većinu opekotina kože. Ključna uloga u nastanku raka kože. Doprinosi starenju kože. Izaziva odloženo tamnjenje kože (3-7 dana nakon izlaganja). Omogućava stvaranje vitamina D.	Najopasnija vrsta UV zračenja. Ne dopire do zemljine površine (upija ga atmosferski omotač). Može se naći u veštačkim izvorima UV zračenja – živine lampe, aparati za zavarivanje i sl. Može doći do profesionalne izloženosti ovom zračenju (varioci i svi drugi koji rade sa aparatima koji emituju UVC zrake). Ne smatra se uobičajenim faktorom rizika za nastanak raka kože. Može izazvati kratkotrajna teža oštećenja oka, poput zapaljenja rožnjače. Nekada se koristilo u solarijumima.

FAKTORI SREDINE KOJI UTIČU NA IZLOŽENOST OSOBA UV ZRAČENJU

DOBA GODINE

Na srednjim geografskim širinama, na kojima je i naša zemlja, najjače sunčevo zračenje je u toku letnjih meseci.

DOBA DANA

Jačina UV zraka zavisi od položaja sunca, a najveća je tokom četvoročasovnog perioda oko solarnog podneva (trenutak kada je sunce na najvišoj tački na nebu). Tokom ovog doba dana sunčevi zraci prelaze najkraći put do Zemlje. Nasuprot tome, u ranim jutarnjim ili kasnim popodnevnim satima sunčevi zraci prolaze pod većim uglom kroz atmosferu i shodno tome se mnogo više UV zračenja upija u atmosferi.

POLOŽAJ MESTA (GEOGRAFSKA ŠIRINA)

Što se nalazimo bliže Ekvatoru, UV zraci su jači, prelaze kraći put kroz atmosferu, i stoga ona apsorbuje manje štetnog UV zračenja.

NADMORSKA VISINA

Sa povećanjem nadmorske visine, manje atmosfere je dostupno da apsorbuje UV zračenje. Na svakih 1000 m nadmorske visine, jačina UV zračenja se povećava za oko 10%.

STEPEN OBLAČNOSTI

Sunčevo zračenje je najintenzivnije ukoliko nema ili je oblačnost veoma mala, sa većom gustinom oblaka zračenje je manje, ali treba imati u vidu da određena količina UV zraka (naročito UVA) prolazi kroz oblake.

VRSTA PODLOGE NA KOJOJ SE NALAZIMO

Mnoge površine reflektuju UV zračenje i doprinose povećanju jačine UV zraka. Dok trava, zemlja ili voda reflektuju manje od 10% UV zračenja, pesak reflektuje oko 15%, a morska pena oko 25%. Sneg je posebno dobar reflektor i gotovo udvostručuje izloženost osobe UV zračenju, dok led može reflektovati i do čitavih 80% sunčevih zraka.

KAKO SE ZAŠTITITI OD ŠTETNIH EFEKATA UV ZRAČENJA

• Izbegavajte direktno izlaganje suncu u periodu od 10.00 do 16.00 časova.
• Koristite preparate sa zaštitnim faktorom u svim vremenskim uslovima, u svakoj sezoni. Preporučljivo je koristiti faktor zaštite od sunca SPF- 30 i više, koji štiti od UVA i UVB zračenja. (Faktor se nanosi najmanje 15 minuta pre izlaska napolje, a treba ga ponovo nanositi na svaka dva sata, češće pri obilnijem znojenju, i nakon svakog boravka u vodi).
• Nosite kape i šešire sa širokim obodima i odeću svetlih boja, od prirodnih materijala, po mogućstvu sa dugim rukavima, ili specijalnu odeću sa zaštitnim faktorom (odeća sa „UPF - ultraviolet protection factor“ oznakom).
• Nosite naočare za sunce sa 100% UVA/UVB zaštitom.
• Izaberite kozmetiku i kontaktna sočiva koja nude UV zaštitu, ali imajte u vidu da je i dalje neophodno koristiti sredstvo za sunčanje i nositi sunčane naočare.
• Redovno proveravajte kožu, kako biste na vreme primetili bilo kakve sumnjive promene i blagovremeno se javili lekaru.
• Izbegavajte korišćenje solarijuma.
• Zaštitite na pravilan način vaše dete od sunca i te postupke sprovodite zajedno.

Zaštita u zatvorenom prostoru Vodite računa u mogućnosti štetnih efekata UV zračenja i u zatvorenom prostoru. S obzirom da UVA zraci prodiru kroz staklo, ukoliko ste izloženi delovanju sunčevih zraka na ovaj način, razmislite o dodavanju ravnog, obojenog UV-zaštitnog filma na bočne i zadnje prozore automobila, ukoliko je to u skladu sa propisima u vašoj zemlji, ili na prozore prostorija u kojima živite ili radite. Ovaj film blokira i do 99,9% UV zračenja, a propušta do 80 % vidljive svetlosti.

PREPORUKE ZA POSTUPANJE U SKLADU SA JAČINOM  UV ZRAČENJA