Mart 2015 – Mesec borbe protiv raka
Tokom poslednje decenije u našoj zemlji je zabeležen porast stopa oboljevanja i umiranja od malignih tumora svih lokalizacija, osim raka želuca. Na više od 80% ovih bolesti moguće je uticati sprečavanjem ili modifikovanjem faktora rizika, kao što su: pušenje, nepravilna ishrana, fizička neaktivnost, konzumiranje alkohola.Ukoliko do bolesti ipak dođe, njen je ishod moguće poboljšati ranim otkrivanjem, terapijom i rehabilitacijom uz odgovarajuće palijativno zbrinjavanje.
Prevencija malignih bolesti ima ogroman javnozdravstveni potencijal i predstavlja najefikasniji pristup kontroli raka.
Posle bolesti srca i krvnih sudova, maligni tumori predstavljaju najčešći uzrok oboljevanja i umiranja stanovnika Srbije. U Beogradu se u poslednjih deset godina gotovo udvostručila stopa bolničkog lečenja od tumora (sa 11,5 na 20 na 1.000 stanovnika). Tokom 2013. godine, registrovano je 8.458 osoba koje su obolele od malignih neoplazmi, a iste godine je od ovog uzroka umrlo 5.283 stanovnika Beograda. Maligni tumori dušnika i pluća kod muškaraca i maligni tumori dojke kod žena su vodeći uzroci smrti iz ove grupe bolesti, od 2007. godine.
Približno dve trećine faktora rizika koji su odgovorni za nastanak raka dovode se u vezu sa načinom života i moguće ih je menjati ili potpuno eliminisati. Pušenje je odgovorno za svaki treći slučaj raka i uzrokuje smrtnost od karcinoma pluća u 90% slučajeva kod muškaraca i 75-80% slučajeva kod žena. Nepušači koji su izloženi duvanskom dimu u kući i na radnom mestu imaju za 20-30% veći rizik obolevanja od karcinoma pluća u poređenju sa nepušačima koji nisu izloženi. Nepravilna ishrana i fizička neaktivnost doprinose oboljevanju od raka debelog creva, dojke i prostate. Konzumiranje alkohola povećava rizik od nastanka raka usta, ždrela, dojke, debelog creva i jetre.
Osnovne mere prevencije su: nepušenje i boravak u okruženju bez duvanskog dima; ishrana bogata vitaminima, mineralima, dijetnim vlaknima i antioksidantima, sa niskim procentom masti i usklađena sa energetskom potrošnjom; najmanje 30 minuta fizičke aktivnosti dnevno (šetnja i brzi hod, plivanje, vožnja biciklom, rad u bašti...); ograničen unos alkohola.
U velikom broju slučajeva maligne bolesti su izlečive, ako se otkriju na vreme.
Redovni preventivni pregledi su najbolja zaštita.
Preporuke za rano otkrivanje raka dojke: samopregled dojke - od 20. godine jedanput mesečno, klinički pregled od 29. do 39. godine svake treće godine, klinički pregled od 40. godine jednom godišnje, mamografija od 50. godine svake druge godine.
Preporuke za rano otkrivanje raka grlića materice: citološki pregled cervikalnog brisa (Papanikolau test) započeti 3 godine od početka seksualne aktivnosti, najkasnije od 21. godine života. Posle 3 normalna citološka brisa, urađena u 3 uzastopne godine, periodični pregledi za žene koje pripadaju grupi niskog rizika, mogu se raditi na 2-3 godine. Seksualno aktivnim ženama, mlađim od 30 godina, bris treba uzimati jedanput godišnje.
Preporuke za rano otkrivanje raka debelog creva: test na prisustvo okultnog (golim okom nevidljivog) krvarenja u stolici muškarci i žene od 50. godine života, imunohistohemijski FOB test svake druge godine.
