Na Međunarodni dan borbe protiv zloupotrebe i nezakonite trgovine drogama – „Prvo saslušaj“

Pre skoro tri decenije, 1987. godine, Generalna skupština Ujedinjenih nacija proglasila je 26. jun Međunarodnim danom protiv zloupotrebe i nezakonite trgovine drogama, sa namerom da se ojača neophodna saradnja i intenzivira zajedničko delovanje širokog spektra relevantnih društvenih činilaca u borbi protiv ovog rastućeg globalnog problema.

Suzbijanje ovog rizičnog ponašanja, sa svim zdravstvenim, ekonomskih i širim društvenim posledicama koje sa sobom nosi, i danas predstavlja veliki izazov za sve sektore društva. Razmere i ozbiljnost ovog javnozdravstvenog problema diktiraju važnost interdisciplinarnog delovanja u vidu složenog preplitanja psiholoških, socijalnih, pravnih i zdravstvenih aktivnosti usmerenih kako ka pojedincu, tako i ka zajednici u celini.

Prema rezultatima Nacionalnog istraživanja o stilovima života stanovništva Srbije sprovedenom 2014. godine, u našoj zemlji je bar jednom u toku života neku ilegalnu drogu koristilo 8% odraslih stanovnika, a čak svaki osmi ispitanik starosti od 18 do 34 godine. Najčešće probana ilegalna droga je kanabis koju je makar jednom tokom života koristilo 7,7% odraslih, odnosno čak 12,4% mlađih odraslih ispitanika, dok ju je u prethodnih 12 meseci konzumiralo ukupno 1,6% ispitanih, odnosno 3,4% njih mlađih od 34 godine. Upotreba drugih ilegalnih droga, izuzimajući pomenuti kanabis, relativno je retka, ali ne i zanemarljiva, i u populaciji uzrasta od 18 do 34 godine tokom života koristilo ju je 2,5% ispitanih. Najčešće upotrebljivane supstance su ekstazi, amfetamini i kokain.

Ovi podaci idu u prilog zaključcima, koji proizilaze iz brojnih naučnih dokaza, da su najefikasnija i najefektivnija rešenja problema zloupotrebe psihoaktivnih supstanci u domenu delovanja primarne prevencije, odnosno rada sa onim grupama i pojedincima koji još uvek nisu zakoračili u neposredan rizik, a to su deca i adolescenti. Period intenzivnog fizičkog i mentalnog razvoja nudi nepregledno polje mogućnosti i izbora, ali sa sobom nosi i emocionalne turbulencije koje stvaraju plodno tle za brojna iskušenja u vidu rizičnih oblika ponašanja, pre svih, upotrebu duvana alkohola i droga. Činjenica je da većina mladih nikada neće pokleknuti pred ovim iskušenjima, ali oni koji to učine neretko su oni mladi ljudi koji su već pogođeni faktorima koje nisu u stanju da kontrolišu, kao što su siromaštvo, izloženost mentalnom i fizičkom nasilju, nedostatak roditeljske brige i ljubavi, što ih lako uvodi u rizična, najčešće vršnjačka okruženja.

Imajući u vidu važnost pružanja adekvatne podrške mladima u ovom potencijalno vulnerabilnom periodu i spremnosti za pravovremeno preventivno delovanje, slogan globalne kampanje za 2016. godinu je „Prvo saslušaj“, čime se nedvosmisleno ukazuje na to da je pažljivo „slušanje“, odnosno „osluškivanje“ dece i mladih prvi korak koji treba načiniti u cilju pune podrške njihovom zdravom i bezbednom odrastanju.

 

Značajan deo rada Gradskog zavoda za javno zdravlje Beograd posvećen je upravo problemu zloupotrebe droga kome se pristupa upravo kroz domen primarne prevencije, odnosno kroz rad sa decom, u okviru koordinacije i realizacije edukativnog programa „Kreativni rad sa učenicima na prevenciji zloupotrebe psihoaktivnih supstanci“.

Ovaj program nastao je tokom projekta „INSADA” (Implementacija Nacionalne strategije za borbu protiv droga) u periodu 2009 – 2011. godine sa ciljem unapređenja kompetencija prosvetnih radnika i saradnika za rad sa decom u ovoj oblasti.

Koncept „Zajedničko učenje kroz akciju“, na kome se program bazira, kao krajnji cilj ima osnaživanje dece u procesu donošenja odluka i preuzimanju odgovornosti za njih. Deci se daje prilika da iskažu svoje misli, želje i stavove, da budu saslušani i da samostalno preduzimaju akcije, čime se pomaže u razvijanju njihove emocionalne inteligencije. Finalni tematski okvir ovako izgrađenog temelja programa čini usvajanje novih znanja u vezi sa psihoaktivnim supstancama, formiranje stavova i ponašanja u vezi sa ovim vidom rizičnog ponašanja.

Na početku upravo završene školske godine, u Gradskom zavodu su održana dva edukativna seminara, tokom kojih je obuku za sprovođenje programa sa učenicima prošlo 43 prosvetnih radnika i saradnika. Program je tokom ove školske godine kompletno realizovan u 16 osnovnih škola (15 beogradskih), sa obuhvatom od skoro 800 učenika uzrasta od trećeg do sedmog razreda.

U dosadašnjem šestogodišnjem periodu u program je uključeno oko 150 osnovnih škola u Srbiji, među kojima je skoro 100 beogradskih, čime je postignut obuhvat od oko 5000 osnovaca. Rezultati praćenja i evaluacije su pokazali visok nivo zadovoljstva programom od strane prosvetnih radnika i saradnika, kao i značajno unapređenje nivoa znanja učenika na temu psihoaktivnih supstanci. Nastavnici ističu da je, pored sticanja novih znanja, poseban kvalitet programa što utiče i na unapređenje samopouzdanja kod dece, na jačanje timskog duha, međusobnog poštovanja, kao i na razvoj istraživačkih i kreativnih potencijala učenika.

Program „Kreativni rad sa učenicima na prevenciji zloupotrebe psihoaktivnih supstanci“ sve vreme sprovođenja redovno se akredituje i objavljuje u Katalogu programa namenjenih stručnom usavršavanju prosvetnih radnika i saradnika, a za uspešnu primenu seminara u praksi dvoje nastavnika dobilo je 2013. godine nagradu Zavoda za unapređenje obrazovanja i vaspitanja.