Uticaj brzine na bezbednost u saobraćaju
Povrede u saobraćaju svrstavaju se u tri vodeća uzroka smrti u svetu, u starosnoj grupi od 5 do 44 godine. U poslednjih deset godina u Republici Srbiji, u saobraćajnim nezgodama prosečno godišnje pogine 800 ljudi, dok više od 19.000 ljudi biva povređeno.
Brzina
Nepropisna i neprilagođena brzina kretanja učesnika u saobraćaju dovodi do saobraćajnih nezgoda sa poginulim, povređenim licima i materijalnom štetom, ali doprinosi i značajnom povećanju buke i izduvnih gasova.
Nepropisna brzina je u direktnoj vezi sa nepoštovanjem ograničenja brzine, dok je neprilagođena brzina u vezi sa brzinom koja ne odgovara trenutnim uslovima odvijanja saobraćaja (vremenski uslovi, preglednost, uslovi saobraćajnog toka i sl.).
Statistički podaci na nivou Republike Srbije pokazuju da se brzina, kao uticajni faktor, prepoznaje kod jedne trećine svih saobraćajnih nezgoda i kod više od 50% smrtnih ishoda u saobraćajnim nezgodama.
Brzina je otežavajući faktor u svim nezgodama. Broj i težina saobraćajnih nezgoda raste kako se povećava brzina. Velike brzine skraćuju vreme koje vozači imaju na raspolaganju za identifikaciju i obradu podataka, kao i vreme za donošenje odluka u vezi sa reakcijama i, konačno, da izvrše određenu radnju.
Problem prebrze vožnje povećava se sa razvojem automobilske industrije, jer je maksimalna brzina koju su novi automobili u stanju da ostvare, u mnogim slučajevima, čak dvostruko veća od postojećih ograničenja brzine u vangradskim područjima. Zbog toga je veći izazov ubediti vozače da voze u okviru propisanih ograničenja brzine.
Osnovni pristup promeni ponašanja vozača sklonim prekoračenju brzine jeste preduzimanje dodatnih mera prevencije, edukacije i represije.
Koja je uloga brzine u saobraćajnim nezgodama?
Teoretski, brzina igra ulogu u svakoj saobraćajnoj nesreći. Međutim, veoma je teško odrediti broj saobraćajnih nezgoda u kojima je prevelika brzina glavni uzrok.
U svakom slučaju, rizik od saobraćajne nesreće je veći ako je brzina veća! Ovo je jedan od razloga što su postavljena ograničenja brzine. Međutim, čak i kada je u okvirima dozvoljenih vrednosti, brzina koja nije prilagođena uslovima na putu, može biti veoma opasna (npr. u slučaju kiše, magle ili velikog obima saobraćaja).
Međutim, neprikladnu brzinu je nekad teško utvrditi objektivno. Zbog toga policija retko registruje brzinu kao neposredni uzrok sudara. Pretpostavlja se da je oko jedne trećine smrtnih nezgoda (delimično) izazvano prekomernom ili neprilagođenom brzinom (OECD-/ ECMT, 2006).
Kakav je odnos između apsolutne brzine i opasnosti od sudara?
Odnos između brzine i stope sudara je manje direktan i mnogo komplikovaniji od odnosa između brzine i intenziteta sudara. Veliki broj studija bavio se odnosom između apsolutne brzine i stope sudara. Bez obzira na korišćeni istraživački metod, gotovo sve studije su dovele do zaključka da se odnos između brzine i stope sudara najbolje može opisati kao funkcija snage: stopa sudara raste kada se povećava brzina i obrnuto.
Prema istraživanjima, smanjenjem srednje brzine za 1 km/h, broj smrtno stradalih će biti smanjen za 4%, a broj teško povređenih za 3%. S druge strane, ako se broj vozača koji ne poštuju ograničenje brzine dvostruko poveća, rizik nastanka nezgode se povećava za 10%.
Kakav je odnos između brzine i težine sudara?
Tokom proteklih decenija, vozila su postala bolje opremljena (vazdušnim jastucima, pojasevima itd.) kako bi apsorbovala energiju koja se oslobađa u slučaju sudara, štiteći putnike. Međutim, brzina je i dalje veoma važna za ishod sudara - što je brzina prilikom sudara veća, teže su i povrede do kojih dolazi i veća materijalna šteta koja nastaje.
Koji učesnici u saobraćaju su u najvećem riziku od povreda?
Osim brzine, i masa uključenih vozila je važna za ishod sudara. U sudaru između dva vozila različitih masa, putnici iz lakših vozila su uglavnom u znatno gorem položaju od onih u težim vozilima. Razlika u masi određuje koje vozilo apsorbuje koji deo oslobođene energije. Uopšteno govoreći, apsorpcija energije je obrnuto proporcionalna masi vozila. Mase vozila se mogu enormno razlikovati. U tom smislu, ilustrativan je primer odnosa kamiona i automobila.
Nekompatibilnost u sudaru između ranjivih učesnika u saobraćaju i bilo koje vrste motornih vozila je potpuno drugačijeg reda. Pešaci, biciklisti i motociklisti nemaju „kavez od gvožđa“ koji može da apsorbuje deo energije koja se oslobađa u slučaju sudara. Na primer, prilikom sudara između automobila i biciklista ili pešaka, stopa preživljavanja poslednja dva, smanjuje se enormno kako se povećava brzina automobila u sudaru.
Prema najnovijim studijama, udar putničkog vozila koje se kreće brzinom od 20 km/h prežive skoro svi pešaci; oko 90% pešaka preživi udar pri brzini od 40 km/h; pri brzini vozila od 80 km/h broj preživelih je manji od 50%, dok će udar vozila koje se kreće brzinom od 100 km/h, preživeti samo 10% pešaka.
