Zdravstveni značaj zemljišta
Zemljište predstavlja površni sloj zemljine kore (litosfera) koji je formiran dejstvom abiotskih (klimatski, edafski, orografski) i biotskih (mikroorganizmi, biljke, životinje i čovek) faktora.
Sanitarno-higijenski aspekt zemljišta je značajan za formiranje naselja, snabdevanje vodom za piće, proizvodnju životnih namirnica, razvoj industrije i dr. Najznačajnije karakteristike zemljišta su: sastav i mehanička struktura, prisustvo hemijskih elemenata, prisustvo patogenih mikroorganizama, vodni kapacitet, temperatura, rastresitost i dr.
Sastav i sanitarno stanje zemljišta predstavljaju faktore od značaja za zdravlje populacije, sa direktnim i indirektnim uticajem koji se ogleda u potencijalnom zagađenju površinskih i podzemnih voda, životnih namirnica i vazduha.
Nedostatak određenih mikro i makroelemenata, nepovoljni sanitarno-higijenski uslovi (visok nivo podzemnih voda ili nedostatak vlage, izmenjena svojstva zemljišta i dr.), kao i prisustvo povećanih koncentracija štetnih i opasnih materija u zemljištu mogu biti osnovni činioci u pojavi i razvoju većeg broja obolenja.
PROGRAM ISPITIVANjA ZAGAĐENOSTI ZEMLjIŠTA
Program sistematskog ispitivanja zagađenosti zemljišta (prisustva štetnih i opasnih materija) na određenoj teritoriji omogućava ostvarivanje sledećih ciljeva:
- određivanje koncentracije štetnih i opasnih materija u zemljištu;
- obradu informacija i formiranje baze podataka o stepenu zagađenja i karakteristikama zemljišta;
- praćenje stanja zagađenosti zemljišta u zoni sanitarne zaštite izvorišta centralnih i lokalnih vodovoda;
- praćenje stanja zagađenosti poljoprivrednog, komunalnog i industrijskog zemljišta kao i zemljišta pored prometnih saobraćajnica, sa
- zelenih površina, rekreativnih zona i područja pod zaštitom;
- davanje predloga mera za smanjenje štetnih uticaja i unapređenje stanja zemljišta;
- ostvarivanje polazne osnove za integralno upravljanje životnom sredinom na posmatranom području.
Na teritoriji urbanih područja monitoring zagađenosti zemljišta bi obuhvatao ispitivanje prisustva najznačajnijih zagađujućih materija: teških metala (As, Cd, Ni,Cu, Pb, Hg, Cr i Zn), indeksa ugljovodonika C10-C40 (mineralna ulja) i perzistentnih organskih polutanata - policikličnih aromatičnih ugljovodonika (PAU), polihlorovanih bifenila (PCB) i pesticida.
Kontrola zagađenosti zemljišta na određenoj teritoriji se ne završava sprovođenjem analitičkih postupaka za utvrđivanje koncentracija štetnih polutanata, već se mora nastaviti procenom i analizom rizika po zdravlje stanovništva (ukoliko postoje odstupanja od zakonom propisanih vrednosti), sa davanjem preporuka za smanjene rizika po zdravlje i predloga mera za popravljanje i unapređenje stanja zemljišta (Projekti sanacije i remedijacije).
